بدرالدین بن ابراهیم سرهندیبدرالدینِ سِرْهندی، مؤلف و مترجم صوفی و حنفی قرن یازدهم و از خلفای شیخ احمد سرهندی و سیره نویس اومی باشد. فهرست مندرجات۲ - پدر ۲.۱ - معروف به مخزنی ۳ - تولد ۴ - تحصیلات ۵ - شروع ترجمه ۶ - وفات ۷ - فرزندان ۷.۱ - آثار علمی ۸ - تألیفات ۸.۱ - سیر احمدی ۸.۲ - سنوات الاتقیاء ۸.۳ - مجمع الاولیاء ۸.۳.۱ - تحریف ۸.۴ - وصال احمدی ۸.۵ - کرامات الاولیاء ۸.۶ - روائح ۸.۷ - حضرات القدس ۸.۷.۱ - موضوعات ۸.۸ - معراج المؤمنین ۹ - ترجمه‌های عربی به فارسی ۱۰ - فهرست منابع ۱۱ - پانویس ۱۲ - منبع ۱ - نسبنسبش با ۲۵ واسطه به خلیفه اول، ابوبکر، می‌رسد. ۲ - پدرپدرش ابراهیم سرهندی قادری (متوفی ۱۰۲۱) از محدثان و مفسّران بود. ۲.۱ - معروف به مخزنیپدر بدرالدین مثنوی مخزن الاسرار نظامی را در شبه قاره رواج داد و ازاین‌رو به مخزنی معروف شد. ۳ - تولدبدرالدین حدود ۱۰۰۲ در سرهند به دنیا آمد. ۴ - تحصیلاتابتدا در محضر پدر و سپس در مدرسه مجدّدیّه سِرهند نزد خواجه محمد صادق، فرزند شیخ احمد سرهندی تحصیل کرد، [۱]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج۲، ص۸۹، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۲]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج۲، ص۲۲۲ـ۲۲۳، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
و در همان مدرسه به تدریس پرداخت.در پانزده سالگی به شیخ احمد سرهندی پیوست و هفده سال در خدمت او ماند. [۳]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج۲، ص۳۸۶، حضرات القدس، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۴]
بدرالدین سرهندی، ج۲، ص۱۵۷، حضرات القدس، ج ۱، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
چند نامه از شیخ احمد سرهندی خطاب به بدرالدین در دست است. [۵]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج ۱، مکتوب ۲۸۹، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۶]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج ۱، مکتوب ص۲۹۷، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۷]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج ۲، مکتوب ۴۰، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۸]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج ۳، مکتوب ۳۱، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
۵ - شروع ترجمهدر ۱۰۴۷ شاهزاده داراشکوه او را به ترجمه کتب عرفانی از عربی به فارسی برگماشت. [۹]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج۲، ص۱۵۹، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
۶ - وفاتسال وفات بدرالدین بدرستی معلوم نیست، اما تا ۱۰۵۸ به تألیف حضرات القدس مشغول بوده و ظاهراً پیش از ۱۰۶۸ درگذشته است. ۷ - فرزندانملاّ محمد شاکر، یکی از سه فرزند او می‌باشد. ۷.۱ - آثار علمیملاّ محمد شاکر صاحب آثار علمی بود و ترجمه حسنات الحرمین و دستورالمؤمنین او در دست است. ۸ - تألیفاتآثار او بدین قرار می‌باشد: ۸.۱ - سیر احمدی۱) سیر احمدی، به فارسی، در شرح حال شیخ احمد سرهندی، نسخه این اثر مفقود است [۱۰]
بدرالدین سرهندی، ج۲، ص۱۵۸، حضرات القدس، ج ۱، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
[۱۱]
بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج۲، ص۳۱۴، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱.
۸.۲ - سنوات الاتقیاء۲) سنوات الاتقیاء، به فارسی، زندگینامه بزرگان از آدم، علیه السّلام، تا روزگار مؤلف می‌باشد. این تذکره حدود ۱۰۳۶ تألیف شده و نسخه خطّی آن موجود است. (دیوان هند، لندن، گنجینه دهلی) ۸.۳ - مجمع الاولیاء۳) مجمع الاولیاء، به فارسی، در شرح حال ۱۵۰۰ تن از عارفان، بویژه مشایخ سلسله مجدّدیه نقشبندیه می‌باشد. ۸.۳.۱ - تحریفاین اثر در ۱۰۴۴ تألیف شده، اما علی اکبر اردستانی سرهندی آن را تحریف کرده و به نام خود ساخته است. نسخه تحریف شده در دیوان هند موجود است. به گفته بدرالدین، اردستانی عامی بود و حتی سواد نوشتن هم نداشت و نسخه مجمع الاولیاء را از بدرالدین قرض گرفته بود؛ دونسخه خطی آن نیز [۱۲]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطّی فارسی پاکستان، ج۱۱، ص۹۰۳ـ۹۰۴، ج ۱۱، اسلام آباد ۱۳۶۹ ش.
معرفی شده است.۸.۴ - وصال احمدی۴) وصال احمدی، به فارسی، در باره ایّام رحلت شیخ احمد سرهندی می‌باشد. این کتاب در ۱۰۳۷ تألیف شده و چندین بار به طبع رسیده است. ۸.۵ - کرامات الاولیاء۵) کرامات الاولیاء؛ ۸.۶ - روائح۶) روائح، در اصطلاحاتِ صوفیان و اعمال قادریّه و نقشبندیّه می‌باشد. ۸.۷ - حضرات القدس۷) حضرات القدس، به فارسی، تذکره بزرگان سلسله نقشبندیه در دو جلد، تألیف (۱۰۳۹ـ ۱۰۵۸) شده است. ۸.۷.۱ - موضوعاتجلد اول از خلفای راشدین تا خواجه باقی باللّه، جلد دوم در احوال شیخ احمد سرهندی و فرزندان و خلفای او؛ این کتاب دوبار به اردو ترجمه شده و نسخ خطی آن [۱۳]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطّی فارسی پاکستان، ج۱۱، ص۹۰۱ـ۹۰۳، ج ۱۱، اسلام آباد ۱۳۶۹ ش.
معرفی شده است.۸.۸ - معراج المؤمنین۸) معراج المؤمنین الی اعلی علیین، به عربی می‌باشد. ۹ - ترجمه‌های عربی به فارسیکتابهایی که از عربی به فارسی ترجمه کرده، بدین قرار است: فتوح الغیب، از شیخ عبدالقادر گیلانی؛ بهجة الاسرار و معدن الانوار، از علی اللخمی الشطنوفی به نام مقامات غوث الثقلین؛ روضة النواظر فی ترجمة الشیخ عبدالقادر که به دستور داراشکوه ترجمه شده؛ تفسیر عرائس البیان، از روزبهان بقلی می‌باشد. [۱۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۵، ص۹۱ـ۹۲، ج ۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۶/ ۱۹۷۶.
۱۰ - فهرست منابع(۱) بدرالدین سرهندی، حضرات القدس، ج ۱، نسخه خطی موزة لاهور، ج ۲، چاپ محبوب الهی، لاهور ۱۹۷۱. (۲) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج ۵، حیدرآباد دکن ۱۳۹۶/ ۱۹۷۶. (۳) محمد اعظم دیده مری، فیض مراد، نسخه خطی گنجینه شیرانی دانشگاه پنجاب، ش ۱۱۴۲. (۴) احمدبن عبدالاحد سرهندی، مکتوبات امام ربّانی، استانبول ۱۳۹۷/۱۹۷۷. (۵) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطّی فارسی پاکستان، ج ۱۱، اسلام آباد ۱۳۶۹ ش. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین بن ابراهیم سرهندی»، شماره۷۲۹. |